Wykonanie zastępcze to instytucja powołana na wypadek sytuacji, gdy jedna ze stron umowy spóźnia się z wykonaniem zobowiązania, np. zlecenia, a więc staje się dłużnikiem. Wierzyciel ma prawo zażądać wykonania zastępczego, jednak na koszt dłużnika. Podkreślić należy, że może być ono realizowane jedynie w czasie trwania umowy.
W umowie, której przedmiotem jest świadczenie określonych usług przez jedną stronę na rzecz drugiej, ważne miejsce zajmują zapisy odnoszące się do sytuacji zaistnienia zwłoki w wykonaniu prac. Jest to szczególnie istotne, jeśli przedmiotem umowy jest wykonanie jakiejś czynności czy dostarczenie towaru. Dodatkowo wykonanie zadania musi być zgodne z powziętymi ustaleniami. Wykonanie zastępcze odbywa się na koszt dłużnika, a więc strony, która nie wypełniła spoczywającego na niej zadania. Nie oznacza to jednak, że wierzyciel nie może dodatkowo dochodzić praw do odszkodowania.
Zapis regulujący kwestie wykonania zastępczego pojawia się często w umowach dotyczących wykonania określonych prac np. robót budowlanych. Zasady funkcjonowania instytucji „transakcji zastępczej” regulują przepisy Kodeksu cywilnego. Przepis art. 480 k.c. stanowi, że w razie zwłoki w wykonaniu powierzonych zadań, wierzyciel ma prawo wystąpić do sądu z wnioskiem o wydanie upoważnienia do wykonania zaległych prac na koszt dłużnika. Natomiast według przepisu art. 479 k.c., jeżeli przedmiotem umowy jest dostarczenie jakichś towarów, a dłużnik tego zaniechał, wierzyciel ma prawo żądać od dłużnika zapłaty ich równowartości, może także sam je nabyć na koszt dłużnika. Choć zasadniczo w takich sytuacjach wymagana jest zgoda sądu, w nagłych przypadkach wierzyciel może wykonać czynność sam, bez upoważnienia organu sądowego. Co więcej, wykonanie zastępcze nie pozbawia wierzyciela prawa do żądania naprawienia szkody ani do późniejszego, dalszego wykonywania przez dłużnika prac, których podjął się na mocy umowy. Ważne jest również prawo dłużnika do przeprowadzenia wspomnianych czynności, mimo pozostawania w opóźnieniu – wierzyciel nie może odmówić, broniąc się wykonaniem zastępczym. Warto pamiętać, że z transakcji zastępczej można skorzystać jedynie w uzasadnionych przypadkach, gdy wierzyciel może takie działanie uzasadnić interesem ekonomicznym. Kiedy wierzyciel powinien brać pod uwagę wykonanie zastępcze? Trzeba pamiętać, że muszą pojawić się określone przesłanki, a zatem musi dojść do opóźnienia w wykonaniu zadania (zwłoka dłużnika). Zwłoka dłużnika definiowana jest jako sytuacja, gdy nie spełnia on swojego świadczenia w ustalonym terminie lub na wyraźne żądanie wierzyciela, jeśli termin nie został sprecyzowany. Jak wspomniano, w większości przypadków, wierzyciel powinien mieć upoważnienie wydane przez sąd, co pozwoli mu odzyskać poniesione koszty od dłużnika. O wykonaniu zastępczym nie może być mowy, jeśli zwłoka wynika z przyczyn niezależnych od wykonawcy. Z prawa tego wykonawca może korzystać jedynie podczas trwania umowy, ponieważ wraz z jej rozwiązaniem, ustaniem inwestor traci prawo do korzystania z instytucji wykonania zastępczego. Co w takiej sytuacji? Wierzyciel miałby jedynie prawo do żądania odszkodowania z tytułu poniesionej szkody.
Na skutek zaniechania robót przez wykonawcę lub ich nierzetelnego wykonania inwestor może ponieść straty, dlatego decyzja, jak postąpić w danej sytuacji, należy do niego. Może on odstąpić od umowy lub skorzystać z wykonania zastępczego. Warto zaznaczyć, że wykonanie zastępcze (potocznie nazywane wykonawstwem zastępczym) nie jest równoznaczne z odstąpieniem od umowy, zakres prac powierzonych nowemu wykonawcy może obejmować poprawę już wykonanych lub zrealizowanie tych, które jeszcze nie zostały podjęte. Zlecając wykonanie czynności innemu wykonawcy, inwestor nie musi stosować tych samych stawek, co w przypadku poprzednika. Może to oznaczać, że koszty, którymi zostanie obarczony nierzetelny wykonawca będą znacznie wyższe. Z drugiej strony zaproponowane stawki nie mogą być zbyt wysokie, co oznacza, że powinny zgadzać się z przyjętymi stawkami rynkowymi. Wykonawca, który nie wykonał robót nie tylko zapłaci za wykonanie zastępcze, ale będzie również odpowiadał za przeprowadzone prace, jak za swoje własne – jest to tzw. wykonanie zastępcze na „niebezpieczeństwo”.
Uprawnienie do wykonania zastępczego inwestor (wierzyciel) może uzyskać składając powództwo w sądzie przeciwko wykonawcy (dłużnikowi). Następnie sąd zbada sprawę i podejmie decyzję, czy w danym przypadku można skorzystać z powyższej instytucji. Pod uwagę brany jest charakter umowy, znaczenie jej niewykonania, a także brak istnienia przeszkód prawnych. Sąd sprawdzi również, czy nie nastąpi naruszenie interesu nierzetelnego wykonawcy. Jeśli stwierdzi, że żądanie jest zasadne, a żadne przeszkody nie istnieją, wierzyciel uzyska prawo do dokonania wykonawstwa zastępczego. Wydany przez sąd wyrok będzie miał charakter konstytutywny, co oznacza, że wierzyciel uzyska prawo do podjęcia konkretnych czynności faktycznych.
Sprawdź zlecenia w wybranych województwach:
a także w wybranych miastach:
firmy budowlane Olsztyn
firmy budowlane Poznań
firmy budowlane Radom